Kunnen versoepelde sancties de economische heropleving van Syrië stimuleren?

De val van het regime van Bashar al-Assad op 8 december 2024 zal de toekomst van Syrië voor de komende jaren en decennia bepalen.

Na 14 jaar oorlog is de Syrische economie in puin. 90% van de bevolking leeft in armoede, de Syrische pond heeft 99% van zijn waarde verloren en het bbp is sinds 2011 met meer dan 80% gekrompen.

Het heropbouwen van deze verwoeste economie is nu een van de meest dringende taken van het land, maar experts stellen dat dit onmogelijk is zonder versoepeling van de internationale sancties.

Hoe ernstig is de schade?

De Syrische economie, die ooit divers en groeiend was, is nu onherkenbaar. Voordat de oorlog uitbrak, droeg de landbouw een kwart bij aan het bbp en was olie goed voor twee derde van de export.

Tegenwoordig bedraagt de olieproductie nog maar een kwart van het niveau van vóór de oorlog, omdat de infrastructuur is verwoest of geplunderd.

De elektriciteitsnetten werken slechts een paar uur per dag, waardoor gezinnen en bedrijven in het donker zitten.

De inflatie van basisgoederen is enorm gestegen, de deviezenreserves zijn bijna uitgeput en het land is nu sterk afhankelijk van smokkel en een illegale amfetamine die bekendstaat als ‘captagon’.

De infrastructuur, die cruciaal is voor het herstel (wegen, huisvesting en elektriciteitscentrales), is systematisch verwoest, waardoor er op de lange termijn knelpunten ontstaan voor de ontwikkeling.

Een extra uitdaging is de internationale isolatie van Syrië. De sancties die voornamelijk door de Verenigde Staten en de Europese Unie zijn opgelegd, hebben Syrië afgesloten van de wereldhandel, het bankwezen en financiële hulp.

Geldzendingen die voor veel gezinnen een reddingsboei vormen, zijn nu geblokkeerd en organisaties als het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank mogen geen hulp verlenen.

De rol van sancties

De sancties moesten Assad ervan weerhouden om de oorlog te financieren en tegenstanders te onderdrukken.

Ze richtten zich op de banksector, de energiesector en de handel, waardoor Syrië werd afgesloten van de wereldwijde economie.

Hoewel deze maatregelen het regime succesvol verzwakten, hebben ze ook gewone Syriërs zwaar getroffen.

Economische kansen namen af en kleine bedrijven gingen ten onder onder de last van financiële beperkingen en een gedevalueerde munteenheid.

Nu Ahmed al-Shara, de leider van Hayat Tahrir al-Sham (HTS) en de nieuwe heerser van Syrië, de macht grijpt, blijven sancties een aanzienlijke belemmering.

HTS, door de VS en de VN als terroristische organisatie bestempeld, erfde deze beperkingen, wat de wederopbouwpogingen nog verder bemoeilijkte.

Internationale financiële stromen zijn geblokkeerd en investeerders zijn terughoudend om met een regering samen te werken die met dergelijke etiketten wordt belast.

Volgens experts is het opheffen of versoepelen van de sancties essentieel om het herstel van Syrië op gang te brengen.

Zonder toegang tot buitenlandse investeringen, hulp of handel is de weg naar economische stabiliteit vrijwel onmogelijk.

Wat staat er op het spel met olie en gas?

Energie is van cruciaal belang voor de economische heropleving van Syrië. Vóór de oorlog produceerde het land 383.000 vaten olie per dag, waarmee de helft van de overheidsinkomsten werd gegenereerd. Tegenwoordig is de productie gedaald tot minder dan 90.000 vaten per dag en importeert Syrië meer olie dan het exporteert.

Het olierijke noordoosten blijft onder controle van door de Verenigde Staten gesteunde Koerdische troepen.

Deze regio’s omvatten de meest waardevolle olievelden van Syrië, maar geschillen over de controle en het bestuur vormen een belemmering voor de herintegratie van deze bron in een verenigd nationaal kader.

Deskundigen zoals David Goldwyn, een voormalig energiefunctionaris van de VS, benadrukken het belang van het beveiligen en herbouwen van de olieproductie-infrastructuur om de inkomstenstromen te stabiliseren en buitenlandse bedrijven aan te trekken die in staat zijn de productie te herstellen.

Vluchtelingen zijn cruciaal voor het herstel

Tijdens het conflict zijn meer dan 8 miljoen Syriërs het land ontvlucht. Hun terugkeer is essentieel voor de wederopbouw van zowel de economie als de samenleving.

Veel mensen aarzelen echter om terug te keren, omdat ze de veiligheid, de infrastructuur en de instabiliteit van de rechtsstaat als bezwaren zien.

Vluchtelingen met vaardigheden, opleiding en financiële middelen zijn van bijzonder groot belang.

Met hun investeringen kunnen ze de woningvoorraad, bedrijven en openbare diensten weer opbouwen.

Om hen aan te trekken, zijn echter meer dan alleen beloftes nodig. Er moeten ook functionerende nutsvoorzieningen, veilige grenzen en een betrouwbaar rechtsysteem zijn.

Turkije, waar meer dan 3 miljoen Syrische vluchtelingen verblijven, zou een belangrijke rol kunnen spelen in dit proces.

Gezien de economische en politieke belangen die op het spel staan, heeft president Recep Tayyip Erdogan interesse getoond in wederopbouwcontracten en het uitbreiden van de Turkse invloed in Syrië.

De aandelenkoersen van Turkse bouw- en staalbedrijven stegen na de val van Assad, wat aangeeft dat er mogelijkheden zijn voor samenwerking tussen het Syrische leiderschap en regionale partners.

Kan internationale steun het tij keren?

De internationale gemeenschap heeft de sleutel in handen voor het economisch herstel van Syrië. Het opheffen van sancties, zelfs tijdelijk, zou de financiële stromen weer op gang brengen.

Hieronder vallen onder meer het toestaan van overschrijvingen, wederopbouwhulp en particuliere investeringen om cruciale sectoren zoals energie en huisvesting te herbouwen.

De opheffing van de sancties gaat echter gepaard met voorwaarden. De westerse mogendheden hebben duidelijk gemaakt dat hun steun afhangt van de nieuwe Syrische regering die zich inzet voor politieke hervormingen, inclusiviteit en mensenrechten. HTS moet aantonen dat het transparant en rechtvaardig kan regeren, een uitdaging gezien de islamitische wortels en de terroristische status van de organisatie.

Duidelijke maatstaven voor hervormingen zijn nodig om het vertrouwen van internationale belanghebbenden te herstellen.

De VS en de Europese Unie zouden bijvoorbeeld geleidelijk aan sectorspecifieke sancties kunnen opheffen, te beginnen met de energie- en banksector, terwijl ze de druk op bredere veranderingen in het bestuur opvoeren. Deze aanpak stimuleert vooruitgang en biedt tegelijkertijd onmiddellijke economische verlichting.

Kan een versnipperde economie worden verenigd?

De economie van Syrië is niet alleen kapot, maar ook versnipperd. In de loop der jaren hebben verschillende regio’s onder verschillende economische systemen gefunctioneerd. Koerdische gebieden gebruikten de Amerikaanse dollar, noordelijke regio’s namen de Turkse lira over en gebieden onder controle van Assad vertrouwden op het steeds waardelozer wordende Syrische pond. Het oplossen van deze verschillen is cruciaal voor het creëren van een samenhangende nationale economie.

HTS moet ook rekening houden met de belangen van verschillende bedrijven. De nieuwe elite uit Idlib kan botsen met traditionele bedrijfsnetwerken in steden als Aleppo en Damascus. Zonder zorgvuldige integratie kunnen deze rivaliteiten de nationale economische politiek ondermijnen en de herstelpogingen vertragen.

Herstel van vertrouwen in de Syrische markten

Decennialang werd de Syrische economie geplaagd door vriendjespolitiek en corruptie.

Voor heropbouw is het nodig om concurrentie te bevorderen, ondernemerschap te stimuleren en een transparant regelgevend kader te creëren.

Kleine en middelgrote ondernemingen (MKB’s), die ooit de ruggengraat van de economie vormden, hebben steun nodig om weer te openen en te floreren.

Beleidsmaatregelen moeten gericht zijn op het verminderen van belemmeringen voor nieuwe bedrijven, het terugdraaien van protectionistische handelsmaatregelen en het aantrekken van buitenlandse directe investeringen.

Het instellen van een uniforme nationale munteenheid, waarschijnlijk de Syrische pond, is ook van cruciaal belang voor de stabiliteit van de markt en de economische planning.

Een lange weg te gaan

De keuzes die de Syrische leiders en de internationale gemeenschap vandaag maken, zullen niet alleen de wederopbouw van het land bepalen, maar ook de toon zetten voor hoe landen zich herstellen van de diepste vernietiging.

Als de opheffing van sancties gekoppeld wordt aan meetbare hervormingen, kan het fungeren als een brug tussen humanitaire urgentie en langetermijnstabiliteit.

Om het vertrouwen te herstellen, zowel binnen Syrië als daarbuiten, zijn echter daden nodig, niet alleen beloftes.

Als dit moment verloren gaat, zal de prijs niet alleen zijn dat Syrië blijft lijden, maar ook dat we de kans missen om te bewijzen dat zinvolle verandering mogelijk is, zelfs na jaren van verwoesting.