Czy złagodzenie sankcji może pobudzić syryjską gospodarkę do ożywienia?

Upadek rządu Baszara al-Asada 8 grudnia 2024 r. będzie miał wpływ na przyszłość Syrii przez wiele lat i dekad.

Po 14 latach wojny gospodarka Syrii jest w ruinie. 90% populacji żyje w ubóstwie, syryjski funt stracił 99% swojej wartości, a PKB skurczył się o ponad 80% od 2011 roku.

Odbudowa zniszczonej gospodarki jest obecnie jednym z najważniejszych zadań kraju, ale eksperci twierdzą, że nie jest to możliwe bez zniesienia międzynarodowych sankcji.

Jak poważne są szkody?

Syryjska gospodarka, która kiedyś była zróżnicowana i rozwijająca się, obecnie jest nie do poznania. Przed wojną rolnictwo stanowiło jedną czwartą PKB, a ropa naftowa stanowiła dwie trzecie eksportu.

Obecnie produkcja ropy naftowej wynosi mniej niż jedną czwartą poziomu sprzed wojny, a infrastruktura została zniszczona lub splądrowana.

Sieć energetyczna działa tylko kilka godzin dziennie, pozostawiając rodziny i przedsiębiorstwa w ciemności.

Inflacja podstawowych towarów gwałtownie wzrosła, rezerwy walutowe są niemal wyczerpane, a kraj ten w dużej mierze polega na przemycie i nielegalnym amfetaminie znanym jako „kaptagon”.

Infrastruktura, która jest niezbędna do odbudowy – drogi, budownictwo mieszkaniowe i elektrownie – została systematycznie zniszczona, co stworzyło długoterminowe przeszkody w rozwoju.

Do tych wyzwań dochodzi międzynarodowa izolacja Syrii. Sankcje nałożone głównie przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską odcięły Syrię od światowego handlu, systemów bankowych i pomocy finansowej.

Przesyłki pieniężne, które stanowią ratunek dla wielu rodzin, zostały zablokowane, a organizacje takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy nie mogą udzielać pomocy.

Rola sankcji

Sankcje miały na celu osłabienie możliwości finansowania działań wojennych i tłumienia sprzeciwu przez Asada.

Ich celem były sektor bankowy, energetyczny i handlowy, a celem było odcięcie Syrii od światowej gospodarki.

Chociaż te środki skutecznie osłabiły reżim, to jednocześnie zniszczyły zwykłych Syryjczyków.

Możliwości ekonomiczne zmalały, a małe przedsiębiorstwa upadały pod ciężarem ograniczeń finansowych i dewaluacji waluty.

Wraz z przejęciem władzy przez Ahmeda al-Sharę, przywódcę Hayat Tahrir al-Sham (HTS) i nowego władcę Syrii, sankcje pozostają poważną przeszkodą.

HTS, uznana przez Stany Zjednoczone i ONZ za organizację terrorystyczną, odziedziczyła te ograniczenia, co jeszcze bardziej utrudnia odbudowę.

Międzynarodowe przepływy finansowe są zablokowane, a inwestorzy obawiają się angażowania się w współpracę z rządem obciążonym takimi etykietami.

Eksperci twierdzą, że zniesienie lub złagodzenie sankcji jest niezbędne do rozpoczęcia odbudowy Syrii.

Bez dostępu do zagranicznych inwestycji, pomocy lub handlu droga do stabilności gospodarczej jest niemal niemożliwa.

O co chodzi w przypadku ropy naftowej i gazu?

Energia odgrywa kluczową rolę w ożywieniu gospodarki Syrii. Przed wojną kraj ten produkował 383 000 baryłek ropy naftowej dziennie, co stanowiło połowę dochodów rządowych. Obecnie produkcja wynosi mniej niż 90 000 baryłek dziennie, a Syria importuje więcej ropy, niż eksportuje.

Bogaty w ropę naftową północny wschód pozostaje pod kontrolą kurdyjskich sił wspieranych przez Stany Zjednoczone.

Regiony te obejmują najcenniejsze syryjskie złoża ropy naftowej, ale spory o kontrolę i zarządzanie stanowią przeszkodę w ponownym włączeniu tego zasobu do zjednoczonej struktury narodowej.

Eksperci, tacy jak David Goldwyn, były urzędnik ds. energii w USA, podkreślają znaczenie zabezpieczenia i odbudowy infrastruktury naftowej w celu stabilizacji strumieni przychodów i przyciągnięcia zagranicznych firm zdolnych do przywrócenia produkcji.

Uchodźcy będą kluczowi dla odbudowy

Podczas konfliktu z kraju uciekło ponad 8 milionów Syryjczyków. Ich powrót jest niezbędny do odbudowy zarówno gospodarki, jak i społeczeństwa.

Jednak wielu ludzi nadal waha się powrócić, powołując się na złą sytuację bezpieczeństwa, brak infrastruktury i niestabilne panowanie prawa.

Szczególnie ważni są uchodźcy posiadający umiejętności, wykształcenie i zasoby finansowe.

Ich inwestycje mogłyby odbudować mieszkalnictwo, przedsiębiorstwa i usługi publiczne.

Jednakże przyciągnięcie ich wymaga czegoś więcej niż tylko obietnic – konieczne są sprawne usługi komunalne, bezpieczne granice i niezawodny system prawny.

Turcja, która gości ponad 3 miliony syryjskich uchodźców, mogłaby odegrać znaczącą rolę w tym procesie.

Mając na uwadze interesy ekonomiczne i polityczne, prezydent Recep Tayyip Erdogan wykazał zainteresowanie kontraktami na odbudowę i rozszerzeniem wpływów Turcji w Syrii.

Akcje tureckich firm budowlanych i stalowych wzrosły po upadku Asada, co wskazuje na możliwość współpracy między syryjskim przywództwem a partnerami regionalnymi.

Czy międzynarodowe wsparcie może odwrócić losy konfliktu?

Kluczem do ożywienia gospodarki Syrii jest społeczność międzynarodowa. Zniesienie sankcji, nawet na czasowy okres, umożliwi wznowienie przepływów finansowych.

Obejmuje to zezwolenie na przekazy pieniężne, pomoc w odbudowie oraz prywatne inwestycje w celu odbudowy kluczowych sektorów, takich jak energetyka i budownictwo mieszkaniowe.

Jednakże zniesienie sankcji wiąże się z warunkami. Państwa zachodnie jasno dały do zrozumienia, że ich wsparcie zależy od zobowiązania nowego rządu Syrii do przeprowadzenia reform politycznych, zapewnienia inkluzywności i przestrzegania praw człowieka. HTS musi wykazać się zdolnością do sprawowania władzy w sposób przejrzysty i uczciwy – co stanowi wyzwanie, biorąc pod uwagę jego islamskie korzenie i status organizacji terrorystycznej.

Aby odbudować zaufanie międzynarodowych interesariuszy, konieczne jest ustalenie jasnych kryteriów reform.

Na przykład Stany Zjednoczone i Unia Europejska mogłyby stopniowo znosić sankcje sektorowe, zaczynając od sektora energetycznego i bankowego, jednocześnie utrzymując presję na szersze zmiany w zakresie zarządzania. Takie podejście zachęca do postępów, a jednocześnie zapewnia natychmiastową ulgę gospodarczą.

Czy rozdrobniona gospodarka może zostać zjednoczona?

Gospodarka Syrii nie tylko jest zrujnowana, ale także rozdrobniona. Przez lata różne regiony funkcjonowały w ramach różnych systemów gospodarczych. Tereny kurdyjskie korzystały z dolara amerykańskiego, regiony północne przyjęły lirę turecką, a obszary kontrolowane przez Asada opierały się na coraz mniej wartym syryjskim funtzie. Doprowadzenie do zgodności tych różnic jest kluczowe dla stworzenia spójnej gospodarki narodowej.

HTS musi również zrównoważyć sprzeczne interesy biznesowe. Nowe elity z Idlib mogą wejść w konflikt z tradycyjnymi sieciami biznesowymi w miastach takich jak Aleppo i Damaszek. Bez starannej integracji rywalizacje te mogą podważyć krajową politykę gospodarczą i spowolnić wysiłki zmierzające do odbudowy.

Odbudowa zaufania na syryjskich rynkach

Przez dziesięciolecia gospodarka Syrii cierpiała z powodu nepotyzmu i korupcji.

Aby odbudować gospodarkę, konieczne jest wspieranie konkurencji, zachęcanie do przedsiębiorczości i tworzenie przejrzystego systemu regulacyjnego.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które kiedyś stanowiły kręgosłup gospodarki, potrzebują wsparcia, aby móc wznowić działalność i rozwijać się.

Polityka musi być ukierunkowana na zmniejszanie barier dla nowych przedsiębiorstw, odwrócenie protekcjonistycznych środków handlowych i przyciąganie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Ustanowienie jednolitych walut narodowych, prawdopodobnie syryjskiego funta, jest również kluczowe dla stabilności rynku i planowania gospodarczego.

Długa droga przed nami

Wybory, jakie podejmą dziś syryjscy przywódcy i społeczność międzynarodowa, nie tylko wpłyną na odbudowę kraju, ale także wyznaczą ton odbudowy narodów po najgłębszych zniszczeniach.

Jeśli zniesienie sankcji zostanie powiązane z mierzalnymi reformami, może to stanowić pomost między pilną potrzebą pomocy humanitarnej a długoterminową stabilnością.

Odbudowa zaufania – w Syrii i poza nią – wymaga jednak działań, a nie obietnic.

Jeśli ten moment zostanie zmarnowany, kosztem nie będzie tylko dalsze cierpienie Syrii, ale także stracona szansa na udowodnienie, że znaczące zmiany są możliwe nawet po latach zniszczeń.