Jerome Powell imkansızı başardı mı, yoksa sadece şans mı?

14 Aralık 2022’de Federal Rezerv Başkanı Jerome Powell açık sözlü bir itirafta bulundu: “Fiyat istikrarını tamamen acısız bir şekilde geri getirmenin bir yolu olmasını isterdim. Yok ve yapabileceğimiz en iyi şey bu.”

Bu açıklama, Fed’in artan enflasyonla mücadeleyi amaçlayan agresif faiz artırım döngüsünün başlangıcını işaret ediyordu.

Powell, fiyat istikrarına ulaşmanın maliyetli olacağını ve kolay çözümlerden yoksun olacağını kabul etti.

Bir yıl sonra enflasyonist baskıların, daha geniş çaplı bir ekonomik gerilemeye yol açmadan hafiflediği görülüyor.

Yüksek enflasyonla birlikte durgun büyümenin yaşandığı korkulan durgunluk enflasyonu senaryosu şimdilik önlenmiş görünüyor.

Daha bir yıl önce, birçok ekonomist, durgunluğa yol açmadan enflasyonu kontrol altına almanın neredeyse imkansız olduğuna inanıyordu.

Fed’in agresif faiz artırımları ciddi bir ekonomik yavaşlama korkusunu körüklerken, bazıları işten çıkarmalar ve tüketici talebinde düşüş öngörüyor.

Ancak bugün işgücü piyasası, yumuşasa da, dayanıklılığını koruyor, enflasyon yavaş yavaş Fed’in hedefleriyle uyumlu hale geliyor ve ekonomik büyüme, yavaşlasa da çökmedi.

Yüzeysel olarak bakıldığında bu sonuç, Fed için önemli bir başarı gibi görünüyor.

Ancak, şu önemli soru hâlâ ortada duruyor: Bu başarının ne kadarı Powell’ın stratejik zekasına, ne kadarı da şansa bağlı?

Fed’in başarısında politikanın rolü

En son enflasyon verileri umut verici. Ağustos itibarıyla enflasyon Temmuz ayındaki %2,9’dan %2,5’e geriledi ve Fed’in %2 hedefine yaklaştı.

Dalgalı gıda ve enerji fiyatlarını hariç tutan çekirdek enflasyon ise yüzde 3,2 seviyesinde sabit kaldı.

Powell’ın enflasyonla mücadele stratejisi, faiz oranlarını agresif bir şekilde artırarak, yüzde 5,25-5,5 ile 23 yıllık zirveye çıkarmaktı.

Bu artışlar, finansal koşulları sıkılaştırarak ve özellikle konut ve inşaat gibi hassas sektörlerdeki talebi azaltarak aşırı ısınmış ekonomiyi soğutmak amacıyla tasarlandı.

Powell’ın yaklaşımının savunucuları, onun hızlı ve kararlı eylemlerinin enflasyon beklentilerini sabitlemede önemli bir rol oynadığını ve dolayısıyla fiyat baskılarının hafifletilmesine yardımcı olduğunu savunuyorlar.

Ancak herkes ikna olmuş değil. Bazı ekonomistler, Fed’in kontrolü dışındaki faktörlerin enflasyonun düşmesinde daha etkili olduğunu öne sürüyor.

Örneğin, arz yönlü aksaklıkların hafiflemesi ve özellikle göçün artmasıyla işgücü arzındaki artış, enflasyonun düşürülmesinde önemli katkılarda bulundu.

Powell’ın politikalarının bunda bir ölçüde etkisi olmuş olabilir ancak eleştirmenler, bu dış güçlerin daha belirleyici bir rol oynadığını savunuyor.

Zamanlamanın gücü mü?

Powell’ın görev süresi şanslı bir zamanlamayla işaretlendi.

Dikkat çeken olaylardan biri de Silicon Valley Bank’ın (SVB) çöküşüyle tetiklenen mini mali krizdi.

Piyasalarda kaygıya yol açsa da tam bir resesyona yol açmadı.

Bunun yerine, Fed’e faiz artışlarını yavaşlatma fırsatı vererek, daha agresif bir sıkılaştırmaya başvurmadan ekonominin tepkisini ölçmesine olanak tanıdı.

Ayrıca ekonominin dayanıklılığı da bir şans eseri oldu.

Hanehalkı ve işletme bilançoları, COVID-19 salgını sırasında uygulanan mali tedbirlerin de katkısıyla, öngörülenden daha iyi durumdaydı.

Bu dayanıklılık, Fed’in faiz artırımlarının ilk başta korkulandan daha az ekonomik sıkıntıya yol açması anlamına geliyordu.

Nötr reel faiz oranı, yani para politikasının ekonomiyi ne canlandırdığı ne de kısıtladığı seviye, beklenenden yüksek gerçekleşti.

Bu durum, Fed’in ekonomiye aşırı yük bindirmeden enflasyonla mücadele konusunda kararlılığını göstermesine olanak tanıdı.

Göçün artması ve beklenmeyen verimlilik artışları gibi öngörülemeyen faktörler de rol oynadı.

Fed’in kontrolü dışında olsa da bu faktörler işgücü maliyetlerinin düşmesine ve ekonominin arz tarafının iyileşmesine katkıda bulunarak yumuşak inişi daha mümkün hale getirdi.

Fed henüz %2 hedefine ulaşmadı

Enflasyon şu anda kontrol altında olsa da, enflasyonla mücadelenin “son aşaması” hâlâ zorlu.

Fed henüz %2 hedefine ulaşamadı ve enflasyonun yeniden alevlenme riski, 1970’lerdeki döngüleri anımsatacak şekilde devam ediyor.

Konut maliyetleri artmaya devam ediyor ve işgücü piyasası sıkılığını koruyor.

Jerome Powell, önceki döngülerde görülen türden enflasyon artışını önlediği için bir miktar takdiri hak ediyor olsa da, önemli engeller hala mevcut.

Fed, enflasyonu yeniden ateşleyebilecek faiz indirimlerinden kaçınma gibi hassas bir görevle karşı karşıyadır. Ekonomi şu anda istikrarlı olsa da, agresif faiz indirimleri elde edilen ilerlemenin çoğunu boşa çıkarabilir.

Yetenek mi, şans mı?

Cevap muhtemelen ikisinin arasında bir yerdedir.

Powell ve Fed’in enflasyonu istikrara kavuşturmada şüphesiz önemli bir rol oynadığı doğrudur, ancak birçok olumlu durum onların kontrolü dışındaydı.

Fed, yumuşak inişi tek başına yönetmedi; pandemi sonrası düzenlemeler ve işgücü piyasasındaki değişimler de dahil olmak üzere bir dizi talihli olaydan da faydalandı.

Powell’ın liderliği göz ardı edilmemeli; yükselen enflasyon karşısındaki kararlı adımları beklentilerin sabitlenmesine ve piyasa korkularının yatışmasına yardımcı oldu.

Karşısına çıkan şansları önceden tahmin edememiş olabilir ama bunları etkili bir şekilde değerlendirdi.

Şu ana kadar elde edilen yumuşak iniş hem Powell’ın becerisini hem de olumlu dış koşulları yansıtıyor.

Gelecek, Fed’in para politikasının bir sonraki aşamasını ne kadar dikkatli yöneteceğine ve enflasyonu sınırlayan güçlerin uyumlu olmaya devam edip etmeyeceğine bağlı olacak.

Powell, karmaşık bir ekonomik ortamda yol alma konusunda şimdilik kısmen başarılı olabilir, ancak tam istikrara giden yolculuk henüz bitmedi.