Spowolnienie gospodarcze w Niemczech: znów chory człowiek Europy?

Niemcy, niegdyś gospodarczy motor Europy, obecnie zmagają się z poważnym kryzysem.

Gospodarka kraju przeżywa trudny okres, charakteryzujący się powolnym wzrostem, kurczeniem się siły roboczej, kontrowersyjnymi decyzjami i wyzwaniami strukturalnymi, które zagrażają jej reputacji i długoterminowej stabilności.

Trudności Niemiec, będących największą gospodarką Europy, nie są tylko problemem krajowym, ale mają poważne konsekwencje dla całego kontynentu.

Czy Niemcy są „chorym człowiekiem Europy” czy też na horyzoncie widać nadzieję?

„Stara” i spowalniająca gospodarka

Prawda jest taka, że gospodarka Niemiec zmaga się z problemami od kilku lat.

Był to jedyny kraj G7, którego liczebność zmniejszyła się w 2023 r., a przewiduje się, że w 2024 r. jego wzrost wyniesie zaledwie 0,2%, co będzie najwolniejszym wynikiem wśród krajów o podobnej sytuacji.

Ta powolna wydajność wskazuje na głębsze problemy, które narastały przez lata.

Siła robocza w kraju się kurczy, a populacja w wieku produkcyjnym (osoby w wieku 15–64 lat) będzie zmniejszać się o 1% rocznie w ciągu najbliższego półwiecza.

Ta tendencja demograficzna w połączeniu z niskim wzrostem produktywności — w ostatnich latach niższym niż 1% — podniosła poprzeczkę dla ekspansji gospodarczej.

Siła robocza w Niemczech nie tylko się kurczy, ale również pracuje mniej godzin niż w jakimkolwiek innym kraju OECD, co pogłębia problem produktywności.

Ponadto poziom inwestycji publicznych w Niemczech jest niepokojąco niski. W latach 2018–2022 inwestycje publiczne stanowiły średnio zaledwie 2,3% PKB, co jest jednym z najniższych poziomów wśród krajów o wysokich dochodach, co jeszcze bardziej ogranicza potencjał wzrostu gospodarczego kraju.

Niedoinwestowanie jest widoczne w starzejącej się infrastrukturze kraju, która nie spełniła oczekiwań europejskich kibiców piłkarskich, którzy przybyli do Niemiec tego lata, burząc długo utrzymywane pozytywne uprzedzenia dotyczące krajowego systemu transportowego.

Obywatele od dawna narzekają na odwoływane podróże, opóźnione przyjazdy i odjazdy oraz niskie koszty utrzymania infrastruktury, uznając niegdyś chwaloną „Deutsche Bahn” za po prostu zawodną.

Błędny ekologizm

Decyzja Niemiec o zamknięciu elektrowni jądrowych, mimo kryzysu energetycznego, odzwierciedla proekologiczną postawę nastawioną na degrowth, która przyniosła odwrotny skutek.

W rezultacie kraj stał się jeszcze bardziej zależny od źródeł energii emitujących duże ilości dwutlenku węgla i uzależniony od kosztownego importu, co osłabiło jego zieloną transformację.

Ponadto elektrownie te nie tylko zapewniały energię o zerowej emisji dwutlenku węgla, ale także miały kluczowe znaczenie dla zmniejszenia uzależnienia Niemiec od rosyjskiego gazu ziemnego.

Zamknięcie tych elektrowni postawiło Niemcy w obliczu kryzysu energetycznego, który zmusił kraj do poważnych inwestycji w elektrownie gazowe emitujące dwutlenek węgla, aby wypełnić lukę powstałą po wykorzystaniu energii jądrowej.

Krok ten zwiększył podatność Niemiec na wstrząsy energetyczne, zwłaszcza w obliczu niestabilnej sytuacji geopolitycznej po inwazji Rosji na Ukrainę.

Błędy geopolityczne i strategiczne

Strategia geopolityczna Niemiec również znalazła się pod lupą. Kraj ten powoli zwiększał swój budżet obronny, pomimo rosnących zagrożeń bezpieczeństwa w Europie.

Chociaż Niemcy obiecały, że staną się „arsenałem demokracji” Europy, ich wydatki na obronę nie nadążają za tymi obietnicami.

Jak podaje Politico, niemiecki rząd niedawno ogłosił zamrożenie nowej pomocy wojskowej dla Ukrainy, przeznaczając fundusze na inne krajowe priorytety.

Decyzja ta wzbudziła obawy o zaangażowanie Niemiec w bezpieczeństwo europejskie, zwłaszcza w obliczu potencjalnej agresji Rosji w przypadku upadku Ukrainy.

Ponadto przedmiotem sporu stały się powiązania gospodarcze Niemiec z Chinami.

Mimo ostrzeżeń rządu o ryzyku nadmiernego uzależnienia od rynku chińskiego, niemieckie firmy, zwłaszcza z sektora motoryzacyjnego, nadal inwestują w Chinach.

Strategia „W Chinach, dla Chin”, zgodnie z którą przedsiębiorstwa reinwestują zyski osiągnięte w Chinach w tym kraju, doprowadziła do spadku niemieckiego eksportu do Chin, co stanowiło jeden z niewielu promyków nadziei w niemieckiej gospodarce po kryzysie z początku lat 2010.

Problematyczna jest również sytuacja polityczna w Niemczech, gdzie rozdrobniony system polityczny utrudnia wdrażanie niezbędnych reform.

Koalicyjny rząd kanclerza Olafa Scholza jest podzielony w kluczowych kwestiach, takich jak podatki, inwestycje publiczne i regulacje, co prowadzi do zahamowania postępu.

Wskaźniki poparcia dla rządu są niskie, a skrajnie prawicowa, populistyczna partia Alternatywa dla Niemiec zyskuje na popularności, co jeszcze bardziej potęguje strach i niepewność otaczającą naród.

Rozpadający się model gospodarczy

Niemiecki model gospodarczy, kiedyś chwalony jako sukces, teraz wykazuje oznaki napięcia. Kraj historycznie polegał na swoim sektorze produkcyjnym i eksporcie, aby napędzać wzrost.

Jednak globalny zwrot w stronę usług, w połączeniu z końcem ery globalizacji i rosnącym protekcjonizmem, mocno uderzyły w zależną od eksportu gospodarkę Niemiec.

Ponadto nowa strategia Chin, polegająca na kopiowaniu i zastępowaniu niemieckiej technologii, osłabiła niemiecki sektor wytwórczy, gdyż handel światowy spowolnił, a Chiny stały się konkurentem.

Problemy te pogłębia opór Niemiec przed wdrażaniem technologii cyfrowych, co sprawia, że kraj ten pozostaje w tyle w światowej gospodarce cyfrowej.

Mimo że Niemcy są największą gospodarką Europy, ich rola w sektorze cyfrowym pozostaje niewielka, co dodatkowo zagraża ich konkurencyjności na arenie międzynarodowej.

Ma niewiele dużych firm zajmujących się oprogramowaniem, stagnację sektora badawczo-rozwojowego i rynek nieruchomości utrudniony przez nadmierną regulację. Biurokracja kraju jest również sklerotyczna, co spowalnia ważne procesy, takie jak budownictwo i wdrażanie technologii.

Droga Europy naprzód

Obecna trudna sytuacja Niemiec jest wynikiem połączenia zewnętrznych wstrząsów i własnych krzywd.

Opór kraju przed zwiększeniem inwestycji publicznych, wdrożeniem transformacji cyfrowej i dostosowaniem się do zmieniających się warunków globalnych sprawił, że kraj ten jest podatny na stagnację gospodarczą.

Ponadto polityka energetyczna, strategia obronna i nadmierne uzależnienie od Chin budzą obawy o długoterminową stabilność i wpływy tego kraju w Europie.

Aby uniknąć dalszego spadku, Niemcy muszą stawić czoła tym wyzwaniom. Zwiększenie inwestycji publicznych, szczególnie w infrastrukturę i edukację, jest niezbędne do zwiększenia produktywności i wspierania długoterminowego wzrostu.

Wdrożenie technologii cyfrowych i ograniczenie biurokracji może pomóc w unowocześnieniu gospodarki i zwiększeniu jej globalnej konkurencyjności.

Ponadto bardziej strategiczne podejście do polityki energetycznej i wydatków na obronność zapewniłoby bezpieczeństwo narodowe i zmniejszyło zależność od niestabilnych rynków zagranicznych.

Trwające spowolnienie gospodarcze w Niemczech wzbudziło obawy o ogólną kondycję gospodarki europejskiej, co może mieć poważny wpływ na euro.

Europejski Bank Centralny (EBC) zasygnalizował już zmianę w kierunku cyklu obniżek stóp procentowych, co zwykle ma na celu pobudzenie wzrostu gospodarczego.

Jeśli jednak stagnacja gospodarcza w Niemczech będzie się utrzymywać, może to przynieść odwrotny skutek i skłonić europejskich inwestorów do zwrócenia się w stronę silniejszych rynków, takich jak Stany Zjednoczone.

Przyszłość Niemiec jako europejskiego lidera gospodarczego jest zagrożona. Ponieważ USA wycofują się ze swojego tradycyjnego przywództwa w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego, Niemcy muszą stanąć na wysokości zadania.

Bez zdecydowanych działań Europa ryzykuje, że stanie się podatna na zagrożenia zewnętrzne, szczególnie ze strony Rosji. Przywództwo Niemiec, zarówno gospodarcze, jak i militarne, jest niezbędne do zabezpieczenia stabilności i przyszłości Europy.

Nadszedł czas, aby Niemcy przestały się „bawić” i podjęły zdecydowane działania.