Rusya’nın ekonomisi savaş çabalarını sürdüremeyecek kadar kırılgan mı?

Rusya ekonomisi sıkıntıda ve ufukta iyileşme belirtisi yok.

Enflasyon yüksek seyrediyor, faiz oranları rekor seviyelere ulaşıyor ve savaş harcamaları kaynakları zorluyor.

Hatta yakın zamanda Vladimir Putin bile Rusya ekonomisinin aşırı ısındığını ve enflasyonun ülke için endişe verici olduğunu itiraf etti.

Enflasyonu kontrol altına almak ve rubleyi istikrara kavuşturmakla görevli Rusya Merkez Bankası, 2024 yılının ortalarından bu yana faiz oranlarını agresif bir şekilde artırıyor.

Ancak amaçları hedeflenen noktadan çok uzaktır ve ülke ekonomisini daha da derin sıkıntılara sürükleme riski artmaya devam etmektedir.

Rusya’da enflasyon ne kadar?

Rusya’da enflasyon Aralık 2024’te yüzde 9,5’e ulaştı; bu, merkez bankasının yüzde 4 hedefinin çok üzerinde.

Günlük ihtiyaç maddelerinin fiyatları arttı, gıda enflasyonu yüzde 10,93’e ulaştı.

Rusya Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre, sadece sebzeler geçen yıla göre yüzde 24 daha pahalı.

Tüketici enflasyon beklentileri, kamuoyunun fiyat istikrarına olan güveninin azaldığını yansıtarak, bir yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 13,9’a çıktı.

Bu arada ruble yazdan bu yana değerinin yüzde 20’sinden fazlasını kaybetti ve dolar karşısında 100’ün üzerinde işlem görüyor.

Batı’nın enerji ihracatını ve Gazprombank gibi önemli finans kanallarını hedef alan yaptırımları rublenin değer kaybını daha da artırdı.

Yaptırım uygulanan ticaret yolları daha maliyetli hale gelerek enflasyonu daha da körüklüyor.

Rusya’da faiz oranları rekor seviyede

Rusya Merkez Bankası, ekim ayında referans faiz oranını yüzde 21’e yükseltti. Bu, 2022’de Ukrayna’nın işgalinden hemen sonraki en yüksek seviye.

Politika yapıcılar, enflasyon baskısının devam etmesi halinde faiz oranlarını daha da artırmaya hazır olduklarını belirttiler.

Ancak şaşırtıcı olan, Aralık ayında faiz artırım döngüsüne ara verme kararı almaları oldu; bu hareket çoğu analisti şaşırttı.

Siyasi baskıların da etkisiyle alınan bu karar, faiz oranlarının yüzde 24 ve üzeri seviyelere çıkarılacağı yönündeki önceki beklentilere rağmen sabit kalmasına neden oldu.

Yüksek borçlanma maliyetleri işletmeleri ve haneleri sert bir şekilde etkiledi.

RBC Real Estate verilerine göre, Moskova’da tek yatak odalı bir daire kiralamak, iki yıl önce ortalama maaşın %63’ünü tüketirken, artık ortalama maaşın yaklaşık %74’ünü tüketiyor.

İpotekli kredi verme işlemleri önemli ölçüde yavaşladı ve sübvansiyonlu krediler durduruldu.

Savaş harcamaları Rus ekonomisini aşırı ısıtıyor

Rusya’nın savaş odaklı ekonomisi aşırı ısınıyor, talep arzı çok aşıyor.

Savunma sanayi üreticileri, işçileri yüksek ücretlerle işe alarak gece gündüz çalışıyorlar.

Headhunter isimli iş sitesine göre, bu yıl bazı maaşlar %45 oranında arttı.

İşgücü piyasasındaki bu sıkıntı, sivil sektörlerin pozisyonları doldurmakta zorlanmasına ve üretkenliğin daha da azalmasına neden oldu.

Hükümetin savunmaya yaptığı harcamalar da ekonomiyi bozdu.

Kısa vadede istihdam ve çıktıyı desteklerken, sürdürülebilir büyüme ve inovasyon yaratmada başarısız oluyor.

Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Rusya’nın özellikle inşaat, ulaştırma ve kamu hizmetleri alanlarında 1,5 milyon kalifiye eleman açığıyla karşı karşıya olduğunu belirtti.

Ukrayna ekonomik savaşa öncülük ediyor

Ukrayna ekonomisi, savaştan olumsuz etkilenmiş olsa da, Rusya’dan daha uyumlu olduğunu kanıtlıyor.

Ukrayna Ulusal Bankası, 2022’deki yüzde 30’luk sert daralmanın ardından 2024’te GSYH büyümesinin yüzde 4, 2025’te ise yüzde 4,3 olacağını öngörüyor.

Enflasyon istikrarlı seyrediyor ve Grivna, yıl sonuna kadar 43 milyar dolara ulaşması beklenen güçlü döviz rezervlerinin desteğiyle değerini koruyor.

Faiz oranları %13,5 seviyesinde sabit kaldı.

Önemli sektörler vites değiştirdi. Batı Ukrayna’ya taşınan sanayi parkları daha güvenli operasyonel üsler sunuyor.

İşletmeler, Rusya’nın şebekeye yönelik saldırılarına karşı yenilenebilir enerji ve biyogaza yatırım yaptı.

Ayrıca Ukrayna’nın deniz insansız hava araçlarını yenilikçi bir şekilde kullanması, döviz açısından önemli bir kaynak olan tahıl ve metal ihracatının yeniden açılmasını sağladı.

Uluslararası yardım bir diğer kritik faktör oldu. IMF ve G7, Ukrayna’nın 2025’te öngörülen %20 bütçe açığını kapsayan önemli mali destek sözü verdi.

Ukrayna’nın döviz rezervlerinin 2024 yılı sonuna kadar 43 milyar dolara ulaşması bekleniyor ve bu, olası şoklara karşı bir tampon görevi görecek.

Rusya’nın GSYİH’sinde bundan sonra ne olacak?

Rusya’nın ekonomik görünümü kasvetli. IMF, GSYİH büyümesinin 2024’teki %3,6’dan 2025’te sadece %1,3’e düşeceğini tahmin ediyor.

Analistler, merkez bankasının agresif faiz artırımlarının enflasyonu önemli ölçüde dizginlemeden ekonomik aktiviteyi boğabileceği konusunda uyarıyor.

Birçok işletme halihazırda uygun fiyatlı kredi bulmakta zorluk çekiyor, bu da iflas ve yatırımların yavaşlaması korkusunu artırıyor.

Yaptırımlar ekonomi üzerinde ağır bir baskı oluşturmaya devam ediyor ve ithalatçı ve ihracatçıları maliyetli geçici çözümlere zorluyor.

Rusya Merkez Bankası’nın ekonominin “hazmedebileceğinden çok daha fazla para” aldığını kabul etmesi, aşırı ısınma risklerini vurguluyor.

Rusya’nın savaş ekonomisi kendini sürdürebilir mi?

Devlet Başkanı Vladimir Putin, aşırı ısınan ekonomi konusunda endişelerini dile getirdi ancak savaş çabalarına bağlı kalmaya devam ediyor.

Rusya’daki etkili oligarklar da dahil olmak üzere eleştirmenler, mevcut gidişatın sürdürülemez olduğu konusunda uyarıda bulunuyor.

Savunma sektöründeki işe alımlar işçileri daha üretken sektörlerden uzaklaştırırken, yüksek borçlanma maliyetleri özel sektör büyümesini engelliyor.

Bazı analistler, kötüleşen ekonomik koşulların Kremlin’i stratejisini yeniden değerlendirmeye yöneltebileceğini düşünüyor.

Eski bir üst düzey Rus yetkili, ekonomik kötü yönetim ve silahlanma yarışı nedeniyle çöken Sovyetler Birliği ile benzerlikler olduğunu belirtti.

Putin’in ekonomik gerilemenin daha da artmasını önlemek için savaşı sona erdirmeyi düşünebileceği öne sürüldü.

Rusya’nın savaş odaklı ekonomisi birkaç yıl daha kendini idame ettirebilir, ancak çatlakları görmezden gelmek giderek zorlaşıyor.

Enflasyon, işgücü sıkıntısı ve yapısal yetersizlikler büyümeyi aşındırıyor ve merkez bankasının araçları etkinliğini kaybediyor.

Soru, Rus ekonomisinin dayanıp dayanamayacağı değil, ne kadar dayanabileceğidir.