Zal de wereldwijde staatsschuld dit jaar de $100 biljoen overschrijden? IMF waarschuwt voor toenemende economische druk

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maakte dinsdag bekend dat de wereldwijde staatsschuld dit jaar voor het eerst de grens van 100 biljoen dollar zal overschrijden.

Deze stijging kan sneller zijn dan eerder werd verwacht, als gevolg van een politiek klimaat dat hogere uitgaven bevordert en de druk van een trage economische groei die de behoefte aan leningen en de kosten ervan doet toenemen.

Volgens het laatste Fiscal Monitor-rapport van het IMF zal de wereldwijde staatsschuld tegen eind 2024 naar verwachting 93% van het mondiale bruto binnenlands product (BBP) bedragen. Volgens schattingen kan de schuld tegen 2030 zelfs oplopen tot 100%.

Dit cijfer zou hoger zijn dan de piek van 99% die tijdens de Covid-19-pandemie werd waargenomen en betekent een stijging van 10 procentpunten ten opzichte van 2019, vóór de toename van de overheidsuitgaven als gevolg van de gezondheidscrisis.

Terwijl het IMF zich voorbereidt op de jaarlijkse bijeenkomst met de Wereldbank in Washington volgende week, benadrukt het Fiscal Monitor-rapport belangrijke factoren die de schuldenniveaus nog hoger kunnen maken dan de huidige prognoses.

Opvallend is dat er in de Verenigde Staten, de grootste economie ter wereld, een groeiende behoefte is aan bestedingen.

Het rapport stelt:

De onzekerheid over het fiscale beleid is toegenomen en politieke rode lijnen op het gebied van belastingen zijn steviger verankerd. De uitgavendruk om groene transities, vergrijzing van de bevolking, veiligheidszorgen en langdurige ontwikkelingsuitdagingen aan te pakken, neemt toe.

Aanstaande Amerikaanse verkiezingen en beloften over uitgaven

Zorgen over de stijgende staatsschulden vallen samen met de aanstaande Amerikaanse presidentsverkiezingen, waarbij kandidaten van beide grote partijen nieuwe belastingverlagingen en uitgaveninitiatieven hebben voorgesteld die de federale tekorten aanzienlijk zouden kunnen doen toenemen.

Volgens schattingen van het Committee for a Responsible Federal Budget (CRFB), een denktank die zich richt op de begroting, zullen de voorgestelde belastingverlagingen van Republikeinse kandidaat Donald Trump naar verwachting ongeveer 7,5 biljoen dollar aan nieuwe schulden opleveren in het komende decennium. Dat is aanzienlijk meer dan de 3,5 biljoen dollar die werd verwacht in de plannen van de Democratische kandidaat voor vicepresident Kamala Harris.

Uit het IMF-rapport blijkt ook dat er een trend is waarbij de schuldprognoses de werkelijke uitkomsten vaak onderschatten. De gerealiseerde schuld/bbp-ratio’s liggen over vijf jaar gemiddeld 10% hoger dan de oorspronkelijke prognoses.

Bovendien kunnen de zwakke economische groei, de krappe financiële omstandigheden en de toegenomen onzekerheid over het fiscale en monetaire beleid in cruciale economieën zoals de VS en China de schuldenniveaus verder doen toenemen.

Een ‘zeer ongunstig scenario’ in het rapport suggereert dat de wereldwijde staatsschuld binnen slechts drie jaar 115% zou kunnen bereiken, wat aanzienlijk hoger is dan de huidige schattingen.

Het IMF herhaalde zijn oproep voor meer begrotingsconsolidatie en gaf aan dat het huidige gunstige economische klimaat, gekenmerkt door solide groei en lage werkloosheid, een goed moment biedt om dergelijke maatregelen door te voeren.

Het waarschuwde echter dat de huidige inspanningen – gemiddeld 1% van het BBP van 2023 tot 2029 – onvoldoende zijn om de schuldenniveaus effectief te stabiliseren of te verminderen.

Om deze stabilisatie te bereiken, is een cumulatieve verkrapping van 3,8% nodig, met name in de VS, China en andere landen waar de schulden naar verwachting zullen blijven stijgen.

Het Congressional Budget Office verwacht dat de VS in 2024 een begrotingstekort van ongeveer 1,8 biljoen dollar zal rapporteren, wat neerkomt op ruim 6,5% van het BBP.

Landen als de VS, Brazilië, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië en Zuid-Afrika, waar de schulden naar verwachting blijven groeien, kunnen met ernstige gevolgen te maken krijgen als corrigerende maatregelen worden uitgesteld.

“Het uitstellen van de aanpassing betekent alleen dat er uiteindelijk een grotere correctie nodig is”, aldus Era Dabla-Norris, plaatsvervangend directeur begrotingszaken van het IMF.

Wachten kan ook riskant zijn, omdat eerdere ervaringen hebben uitgewezen dat een hoge schuld en een gebrek aan geloofwaardige begrotingsplannen negatieve marktreacties kunnen uitlokken en het vermogen van landen om op toekomstige schokken te reageren, kunnen beperken.

Dabla-Norris benadrukte dat bezuinigingen op overheidsinvesteringen of sociale uitgaven doorgaans een schadelijker effect op de groei hebben dan slecht gerichte subsidies, zoals die voor brandstof.

Sommige landen hebben de mogelijkheid om hun belastinggrondslagen te verbreden en de efficiëntie van de belastinginning te verbeteren, terwijl andere landen hun belastingstelsels progressiever kunnen maken door de belasting op vermogenswinst en inkomen te verbeteren.