Daron Acemoglu, Simon Johnson i James Robinson zostali laureatami Nagrody Nobla za badania nad przyczynami sukcesów lub porażek krajów
- The laureates used data from colonial history to show how institutions impact long-term growth.
- Inclusive institutions that uphold property rights and the rule of law drive long-term growth.
- Extractive institutions, which benefit elites, often lead to poor economic performance and instability.
Trzech wybitnych ekonomistów — Daron Acemoglu, Simon Johnson i James Robinson — zostało nagrodzonych Nagrodą Nobla w dziedzinie ekonomii za rok 2024 za pionierskie badania nad wpływem instytucji na wyniki ekonomiczne.
Ich praca bada, dlaczego niektóre kraje stają się bogate, a inne pozostają ubogie. Dzięki swojej przejrzystości i głębi uzyskali międzynarodowe uznanie.
Nagroda obejmuje premię pieniężną w wysokości 11 milionów koron szwedzkich i ma na celu uhonorowanie ich wkładu w zrozumienie roli instytucji politycznych i ekonomicznych w budowaniu dobrobytu.
Sukces narodu zależy od siły jego instytucji
Copy link to sectionPodstawą badań Acemoglu, Johnsona i Robinsona jest argument, że sukces lub porażka narodu zależy od siły jego instytucji.
Instytucje integracyjne, które promują rządy prawa i prawa własności, umożliwiają społeczeństwom rozwój poprzez wspieranie innowacyjności, inwestycji i sprawiedliwego podziału zasobów.
Z kolei instytucje ekstraktywne, służące interesom elit kosztem ogółu społeczeństwa, hamują wzrost gospodarczy.
Badania te są szczególnie istotne w kontekście krajów postkolonialnych, w których europejska kolonizacja często narzucała instytucje nastawione na wyzysk ludności tubylczej.
Zdaniem Komitetu Noblowskiego praca laureatów „wyjaśnia, dlaczego społeczeństwa o słabym rządzie prawa i instytucjach wykorzystujących ludność nie są w stanie generować wzrostu gospodarczego”.
Z kolei kraje, które wprowadziły instytucje inkluzywne, odnotowały wyższy poziom trwałego wzrostu gospodarczego.
Kolonizacja i jej długotrwałe skutki
Copy link to sectionPraca laureatów podkreśla złożoną spuściznę kolonizacji. W wielu regionach kolonizatorzy ustanowili instytucje mające na celu wydobywanie zasobów i tłumienie lokalnych populacji.
Jednak w niektórych przypadkach kolonizacja stworzyła również podwaliny pod bardziej inkluzywne systemy polityczne i gospodarcze, przyczyniając się do długotrwałego dobrobytu.
Komitet Noblowski stwierdził, że badania ekonomistów zapewniają ramy do zrozumienia, w jaki sposób instytucje wprowadzone podczas kolonizacji nadal wpływają na sytuację gospodarczą w dzisiejszych czasach.
Acemoglu, turecko-amerykański profesor na MIT, Johnson, brytyjsko-amerykański profesor na MIT i Robinson, brytyjski profesor na Uniwersytecie w Chicago, od dawna twierdzą, że różnice w poziomie dobrobytu między krajami można powiązać z instytucjami ustanowionymi w czasie kolonizacji.
Wprowadzenie bardziej inkluzywnych instytucji, mniejszego wydobycia i rządów prawa przyniosłoby długoterminowe korzyści. Dlaczego więc elity po prostu nie zastąpią istniejącego systemu ekonomicznego? Model laureatów wyjaśniający okoliczności, w których instytucje polityczne są…
Rola instytucji politycznych we wzroście gospodarczym
Copy link to sectionJednym z najważniejszych ustaleń laureatów jest stwierdzenie, że sukces ekonomiczny jest ściśle związany z charakterem instytucji politycznych.
Zgodnie z ich modelem, instytucje inkluzywne są niezbędne dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego, gdyż zapewniają stabilność polityczną i ramy prawne niezbędne do rozwoju innowacji i inwestycji.
Natomiast instytucje ekstraktywne, przynoszące korzyści nielicznym, są narażone na niestabilność i słabe wyniki gospodarcze.
Ich badania wyjaśniają również, dlaczego elity często stawiają opór zmianom instytucjonalnym. Poprzez utrzymywanie instytucji wydobywczych elity mogą monopolizować zasoby i władzę.
Laureaci twierdzą, że w takich okolicznościach reformy polityczne i gospodarcze są często blokowane, nawet jeśli zmiany te mogłyby prowadzić do większego, długoterminowego dobrobytu dla szerszej populacji.
Technologia i nierówność
Copy link to sectionW swojej najnowszej pracy Acemoglu i Johnson poszerzyli zakres swoich badań, aby zbadać wpływ zmian technologicznych na nierówności.
W swojej książce z 2023 r. zatytułowanej Power and Progress autorzy badają, w jaki sposób postęp technologiczny — od rewolucji rolniczej po rozwój sztucznej inteligencji (AI) — często przynosił korzyści elitom kosztem ogółu społeczeństwa.
Ostrzegają, że bez odpowiednich zabezpieczeń instytucjonalnych obecny kierunek rozwoju sztucznej inteligencji może pogłębić nierówności zamiast przynieść powszechne korzyści ekonomiczne.
Autorzy ostrożnie podchodzą do przyszłości sztucznej inteligencji, twierdzą jednak, że instytucje inkluzywne mogą pomóc w zapewnieniu, że postęp technologiczny przyniesie korzyści szerszej grupie społeczeństwa.
Ostrzegają jednak, że kraje, w których funkcjonują instytucje wydobywcze, mają mniejsze szanse na osiągnięcie długoterminowych, zrównoważonych wyników w zakresie innowacji.
Droga naprzód dla gospodarek światowych
Copy link to sectionPrzyznanie Nagrody Nobla Acemoglu, Johnsonowi i Robinsonowi podkreśla rolę instytucji w kształtowaniu wyników gospodarczych.
Z ich badań wynika, że choć kraje posiadające instytucje sprzyjające włączeniu społecznemu mają większe szanse na osiągnięcie zrównoważonego wzrostu, to kraje, w których funkcjonuje system wydobywczy, zmagają się z ciągłymi wyzwaniami gospodarczymi.
W obliczu ciągłych zmagań światowej gospodarki ze skutkami zmian technologicznych i niestabilnością polityczną, praca laureatów dostarcza cennych wskazówek na temat tego, w jaki sposób można reformować instytucje, aby promować wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu.
Zajmując się podstawowymi przyczynami nierówności i wspierając stabilność polityczną, kraje mogą stworzyć warunki niezbędne dla długotrwałego dobrobytu.
Ten artykuł został przetłumaczony z języka angielskiego przy pomocy narzędzi AI, a następnie zweryfikowany i zredagowany przez lokalnego tłumacza.
