Dag van de Aarde: hoe staat het met de doelstelling van netto-nuluitstoot in 2050?

In de aanloop naar de Dag van de Aarde op 22 april kampt de wereld zoals wij die kennen met emissieproblemen.

Volgens recente gegevens van het Internationaal Energieagentschap is de mondiale energie gerelateerde uitstoot van kooldioxide in 2023 met 1,1% gestegen. Hierdoor kwam er 410 miljoen ton bij en werd een nieuwe piek van 37,4 miljard ton bereikt.

Deze stijging volgt op een stijging van 490 miljoen ton in 2022, wat wijst op een aanhoudende mondiale afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, met name steenkool, die vorig jaar verantwoordelijk was voor meer dan 65% van de stijging.

Wat betekent netto nul?

Netto nul verwijst naar het evenwicht dat wordt bereikt wanneer de hoeveelheid koolstofemissies die in de atmosfeer vrijkomt gelijk is aan de hoeveelheid die wordt vastgelegd of gecompenseerd.

Dit betekent dat de uitstoot drastisch moet worden teruggebracht tot een verwaarloosbaar niveau dat op natuurlijke wijze kan worden geabsorbeerd door de aarde of door middel van technologische oplossingen, zonder dat er netto uitstoot in de atmosfeer achterblijft.

Waarom is netto nul belangrijk?

Klimaatwetenschap onderstreept de urgentie van het beperken van de mondiale temperatuurstijging tot 1,5°C boven het pre-industriële niveau om de meest catastrofale gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.

Nu de planeet al ongeveer 1,1°C warmer is dan eind 19e eeuw, wordt de tijd om actie te ondernemen snel kleiner.

Het bereiken van een netto nuluitstoot in 2050 is essentieel om dit doel te bereiken. Dit vereist een reductie van de uitstoot met 45% tegen 2030, zoals bepaald in de Overeenkomst van Parijs.

Hoe bereiken we netto nul?

De transitie naar een netto-nultoekomst impliceert een alomvattende herziening van de manier waarop samenlevingen energie produceren, de consumptie beheren en het transport organiseren.

Ongeveer driekwart van de huidige uitstoot van broeikasgassen is afkomstig van de energiesector. Het vervangen van steenkool, olie en gas door hernieuwbare energiebronnen zoals wind- en zonne-energie is cruciaal voor het terugdringen van de uitstoot.

Meer statistieken zijn te vinden op Statista.

De beweging naar een netto-nuluitstoot wint wereldwijd aan kracht. Ruim 140 landen – waaronder grote uitstoters als de VS, China, India en de EU – beloven een netto-nuluitstoot te bereiken.

Dit engagement strekt zich ook uit tot ruim 9.000 bedrijven, 1.000 steden, 1.000 onderwijsinstellingen en 600 financiële instellingen die zich hebben aangesloten bij de Race to Zero-campagne, met als doel de uitstoot tegen 2030 te halveren.

Ervoor zorgen dat toezeggingen tot actie leiden

De proliferatie van netto-nulverplichtingen heeft geleid tot de creatie van verschillende normen om ervoor te zorgen dat deze beloften robuust en uitvoerbaar zijn.

In maart 2022 richtte VN-secretaris-generaal António Guterres een deskundigengroep op hoog niveau op voor de netto-nul-emissieverplichtingen van niet-statelijke entiteiten, die zijn richtlijnen presenteerde op COP27 op 8 november 2022.

Deze aanbevelingen zijn bedoeld om de implementatie van netto-nulverplichtingen over de hele linie te standaardiseren en te bespoedigen.

Liggen we op koers voor 2050?

Ondanks deze inspanningen is het huidige traject onvoldoende.

De geaggregeerde nationale klimaatplannen van de 195 ondertekenaars van de Overeenkomst van Parijs zullen naar verwachting resulteren in een toename van bijna 9% van de mondiale uitstoot van broeikasgassen in 2030 vergeleken met het niveau van 2010.

Dit staat ver af van de oproep van de Overeenkomst van Parijs tot een aanzienlijke reductie. Effectieve actie vereist dat grote uitstoters hun nationaal bepaalde bijdragen (NDC’s) verhogen en onmiddellijke, agressieve maatregelen nemen om de emissies te beteugelen.

In de geavanceerde economieën groeide het bbp in 2023 met 1,7%. De emissies daalden met een opmerkelijke 4,5%, de meest significante daling buiten een periode van recessie.

De uitstoot in deze economieën daalde met 520 miljoen ton en keerde terug naar het niveau van vijftig jaar geleden. Deze daling is grotendeels te wijten aan structurele veranderingen zoals de sterke inzet van hernieuwbare energie en de overstap van steenkool naar gas in de Verenigde Staten.

Cyclische factoren zoals verminderde industriële productie in bepaalde landen en milder weer droegen ook bij aan deze trend. Met name de vraag naar steenkool in de G7-landen is teruggekeerd naar een niveau dat sinds ongeveer 1900 niet meer is gezien.

Emissietrends van China en India

China zag zijn emissies in 2023 echter met ongeveer 565 miljoen ton toenemen, de grootste stijging wereldwijd, waarmee de trend van emissie-intensieve economische groei werd voortgezet.

Ondanks een slecht jaar voor waterkracht, dat heeft bijgedragen aan een derde van deze groei, blijft China een leider op het gebied van de mondiale ontwikkeling van schone energie.

Ondertussen leidde de robuuste bbp-groei in India tot een toename van de uitstoot met 190 miljoen ton.

Een zwak moessonseizoen verergerde de situatie door de productie van waterkracht te verminderen en de afhankelijkheid van andere energiebronnen te vergroten, wat bijdroeg aan ongeveer een kwart van de totale Indiase uitstoot.

Desondanks ligt de uitstoot per hoofd van de bevolking in India nog steeds ruim onder het mondiale gemiddelde, terwijl de uitstoot per hoofd van de bevolking in China nu 15% hoger is dan die in de geavanceerde economieën.