Het Duitse plan om de Europese defensie en de industriële toekomst te redden

Het Duitse defensiebeleid is de afgelopen vier weken meer veranderd dan in de afgelopen vier decennia.

In een historische stemming schafte Berlijn zijn grondwettelijke schuldenrem af, waardoor meer dan €500 miljard aan overheidsgeld vrijkwam voor de wederopbouw van het leger en de modernisering van de nationale infrastructuur.

De nieuwe regering heeft beloofd het aantal troepen uit te breiden, de wapenproductie op te voeren en delen van de auto-industrie om te bouwen voor defensiedoeleinden.

Tegelijkertijd zet het vol in op stimulansen voor elektrische voertuigen en industriële stimulansen om de groene ambities van Europa nieuw leven in te blazen en Europese fabrikanten van elektrische voertuigen te ondersteunen.

Hoeveel geeft Duitsland uit?

Op 18 maart keurde de Bondsdag een grondwetswijziging goed om de schuldenrem op te heffen.

Het besluit maakt €500 miljard aan uitgaven in de komende tien jaar mogelijk, met waarschijnlijk nog eens €100 miljard extra als de defensie-uitgaven 3,5% van het bbp bereiken.

Een deel van deze financiering is bestemd voor spoorwegen en ziekenhuizen, maar de strategische focus is duidelijk: grootschalige militaire modernisering.

Duitsland had zijn leger sinds de jaren negentig chronisch ondergefinancierd.

Tegen 2024 zal het voor het eerst in meer dan 30 jaar net aan de NAVO-norm van 2% voldoen.

De Bundeswehr kampt met een tekort aan voorraden, uitrusting en infrastructuur.

De kazernes vervallen. Het aantal troepen is gestagneerd. Een recent parlementair rapport concludeerde dat zelfs met het in 2022 goedgekeurde fonds van €100 miljard de basisoperationele paraatheid nog jaren op zich zou laten wachten.

De nieuwe fondsen zijn bedoeld voor alles, van F127-fregatten en Eurofighter-jets tot drones, satellieten en raketvoorraden.

Generaal Carsten Breuer wil 100.000 extra soldaten en pleit openlijk voor de terugkeer van de dienstplicht.

Hij waarschuwde zelfs dat Duitsland binnen vier jaar klaar moest zijn voor oorlog.

Minister van Defensie Boris Pistorius deelt soortgelijke zorgen en wijst op Russische dreigingen, evenals op de “onvoorspelbaarheid in de trans-Atlantische betrekkingen”.

De reikwijdte van de ambitie is nieuw. Net als de urgentie.

Wat brak Berlijns terughoudendheid?

De Russische invasie van Oekraïne was in 2022 de aanleiding voor de oorspronkelijke Duitse “Zeitenwende”.

Maar het was de terugkeer van Donald Trump die een draai tot een complete heroriëntatie maakte.

Trump bevroor wapenleveringen aan Oekraïne, betwijfelde de NAVO-verplichtingen en gaf aan dat Europa niet langer op Amerikaanse bescherming kon rekenen.

Recente onthullingen binnen de Amerikaanse politieke leiding hebben aangetoond dat Europa nu minder als partner en meer als last wordt gezien.

Het vertrouwen in de trans-Atlantische alliantie is ingestort. Recente peilingen hebben aangetoond dat de meeste West-Europese landen Donald Trump als een bedreiging voor de Europese vrede beschouwen.

Dat zijn er bijna net zoveel als degenen die Vladimir Poetin op dezelfde manier bekijken.

Deze situatie heeft Duitsland geen andere keus gelaten dan in te grijpen.

De toekomstige bondskanselier Friedrich Merz waarschuwt al lang voor de onbetrouwbaarheid van de VS en ziet defensie nu als een binnenlandse en Europese noodzaak.

Het Duitse defensiebeleid, ooit gevormd door naoorlogs pacifisme en economische banden, is nu gericht op het voorbereiden op conflicten en het afschrikken van dreigingen aan de grenzen van Europa.

Kan Duitsland het voor elkaar krijgen?

Het geld ophalen was het makkelijke deel. Het moeilijke deel is om die euro’s om te zetten in wapens, infrastructuur en capaciteit.

De Duitse defensiesector kampt met bekende uitvoeringsrisico’s. De aanbesteding verloopt traag. Projecten lopen vast in juridische procedures.

De wervingsdoelen worden herhaaldelijk niet gehaald. De Bundeswehr telt momenteel slechts 181.000 militairen. Breuer wil er 460.000, inclusief reservisten.

De uitvoering is ook een politieke uitdaging. De sociaaldemocraten blijven verdeeld over de omvang van de militaire uitgaven, vooral nu bezuinigingen op sociale programma’s waarschijnlijker worden.

Lars Klingbeil, een SPD-leider met een focus op defensie, gevormd door zijn tijd in de VS tijdens 9/11, wordt verwacht de functie van minister van Financiën over te nemen.

Hij heeft geen ervaring met het beheren van de overheidsfinanciën, maar krijgt de taak om de herbewapening, investeringen en het concurrentievermogen van de industrie in evenwicht te brengen, terwijl hij tegelijkertijd moet voorkomen dat de coalitie uiteenvalt.

De industriële kant zal net zo ingewikkeld zijn. Duitsland is van plan om ongebruikte autofabrieken om te bouwen tot defensiefabrieken.

Het wil Volkswagen en zijn concurrenten ook beschermen tegen EU-emissiesancties die hen tijdens de overgang naar elektrische voertuigen zouden kunnen verzwakken. Hier beginnen economisch beleid en nationale veiligheid samen te vloeien.

Waarom elektrische voertuigen belangrijk zijn in een defensieverhaal

De industriële geloofwaardigheid van Duitsland berust nog steeds op de auto-industrie.

Daarom zet de coalitie sterk in op stimulansen voor elektrische voertuigen, belastingvoordelen voor EV’s, subsidies voor hybrides en waterstofvrachtwagens, en een nationale impuls voor laadinfrastructuur.

De boodschap is dat defensie en groene groei beide essentieel zijn voor de nationale veerkracht.

Volkswagen reageert al. In het eerste kwartaal van 2025 stegen de wereldwijde verkopen van elektrische auto’s met 59%, terwijl de leveringen in Europa meer dan verdubbelden.

In Duitsland kwam bijna de helft van alle verkochte elektrische auto’s van een merk van de Volkswagen Groep.

Nu Tesla zich terugtrekt uit de meeste Europese markten, heeft Duitsland de regie over het regionale verhaal rond elektrische voertuigen weer in handen genomen.

Maar de druk vanuit China blijft aanhouden. In het eerste kwartaal daalde de verkoop van elektrische auto’s van VW in China met 37%, terwijl BYD steeds meer terrein wint.

Hier wordt de tweeledige strategie van Duitsland duidelijk. Herbewapening en herindustrialisatie vinden parallel plaats.

Het zijn geen tegenstrijdige doelen. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille: Duitsland weer economisch onafhankelijk en strategisch relevant maken.

Een defensie-economie, opzettelijk of per ongeluk?

Dit hele plan was nooit onderdeel van een grootse visie. Het is een reactie. Een snelle, geïmproviseerde respons op externe verlating en interne verval.

De ongemakkelijke waarheid is dat dit moment misschien een externe schok nodig had om de langverwachte verandering te forceren.

En nu heeft Duitsland de kans om iets te doen wat het sinds de hereniging niet meer heeft gedaan: leiding geven, niet uit schuldgevoel, maar uit noodzaak.

En daarbij kan blijken dat economische veerkracht en militaire afschrikking geen tegenstrijdige doelstellingen zijn.